Τα Ευρήματα

Γ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Αθήνα

Ιερά Οδός

Ίχνη της αρχαίας Ιεράς Οδού, που ένωνε την πόλη της Αθήνας με την πόλη της Ελευσίνας στην αρχαιότητα, εντοπίσθηκαν το φθινόπωρο του 1996, με αφορμή τις εκσκαφικές εργασίες για την τοποθέτηση του αγωγού φυσικού αερίου στην Λίμνη Κουμουνδούρου.

Πρόκειται για το ήδη γνωστό από τις δημοσιεύσεις του αρχιτέκτονα Ιων. Τραυλού, τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, που περνούσε από την κορυφή του Λόφου της Ηχούς και κατηφόριζε προς τους “Ρειτούς”, τις δύο Λίμνες, που ανήκαν άλλοτε στην κυριαρχία του Ιερού της Ελευσίνας.

Από τις δύο αυτές Λίμνες αφιερωμένες στις δύο Ελευσίνιες θεότητες, σώζεται σήμερα μόνο η νότια πλευρά, η “προς το Άστυ” που ταυτίζεται με την σημερινή Λίμνη Κουμουνδούρου.

Από την Ιερά Οδό διήρχετο, όπως είναι γνωστό η Πομπή των Ελευσινίων Μυστηρίων, με επικεφαλής την ιέρεια, τον ιεροφάντη και τον δαδούχο. Εδώ μάλιστα στους “Ρειτούς” – στα σύνορα της χώρας των Αθηναίων και της χώρας των Ελευσινίων – Αθηναίοι αξιωματούχοι προϋπαντούσαν την πομπή των Ελευσινίων που έρχονταν από την Ιερά Οδό, που ήταν στρωμένη με λουλούδια και κατευθύνονταν προς την Ιερά Πύλη του τείχους της Αθήνας, με προορισμό το Ελευσίνιο, κάτω από την Ακρόπολη.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδoύ, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται ο Λόφος της Ηχούς.

Θ' Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θήβα

Βάγια

ΕΠΙΤΥΜΒΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ
Στην περιοχή Βάγια του νομού Βοιωτίας αποκαλύφθηκε αρχαϊκό-κλασικό νεκροταφείο με ιδιαίτερα σημαντικές επιτύμβιες στήλες, αρκετές από τις οποίες βρέθηκαν σε δεύτερη χρήση, ως υλικό δόμησης, σε ρωμαϊκές αγροικίες κοντά στο νεκροταφείο.

ΑΡΥΒΑΛΛΟΙ
Πολλοί αρύβαλλοι βρέθηκαν στο αρχαϊκό – κλασικό νεκροταφείο ως κτερίσματα των νεκρών.

Ο αρύβαλλος, μικρό αγγείο γεμάτο λάδι χρησιμοποιείτο από τους αθλητές για να αλείφουν τα σώματά τους και να καθαρίζουν το δέρμα τους μετά τις ασκήσεις. Συνήθως κρεμόταν από τον καρπό των αθλητών ή στον τοίχο μαζί με άλλα είδη που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές όπως η στλεγγίδα, το σφουγγάρι κλπ.

Ως προς το σχήμα διακρίνονται δύο κύριοι τύποι αρυβάλλων:

Ο “κορινθιακός ” τύπος. Σφαιρικός αρύβαλλος με δισκοειδές χείλος και πόδι χωρίς βάση, ο οποίος συνήθως έχει μία λαβή. Επέζησε ως το 520 π Χ.
‘Ένας άλλος τύπος, ο οποίος δημιουργείται στην Αττική περί τα τέλη του 6ου αι πΧ. και διατηρείται μέχρι τον πρώιμο 4ο αι πΧ. Διακρίνεται από το ημισφαιρικό στόμιο, τις δύο μικρές λαβές και την επίπεδη ή στρογγυλή βάση. Το συνηθισμένο ύψος των αρυβάλλων κυμαίνεται από 5 έως 13 εκ.

Η μέθοδος κατασκευής είναι η ίδια. Το σώμα κατασκευαζόταν μονοκόμματο.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Διακρίνεται καθαρά το όνομα της επιτύμβιας στήλης.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Επιλογή απο αρυβάλλoυς ‘κορινθιακού’ τύπου που χρησιμοποιήθηκαν ως ταφικά αγγεία στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Επιτύμβια αετωματική στήλη. Βρέθηκε σε δεύτερη χρήση στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Θραύσματα ‘κορινθιακών’ αρυβάλλων. Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδoύ, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται ο Λόφος της Ηχούς.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Ελλιπείς ‘κορινθιακοί’ αρύβαλλοι, απο την περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

ΙΔ' Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων -Λαμία

Αμφίκλεια - Θέση Βρίλια

Ένα άγνωστο κλασικό νεκροταφείο εμφανίστηκε σ’ αυτήν την περιοχή. Ερευνήθηκαν συνολικά 17 τάφοι.

Από αυτούς οι δέκα ήταν κιβωτιόσχημοι, με πλευρές και κάλυμμα από μονόλιθες αδροκομμένες πλάκες, οι δύο ταφικοί πίθοι, τρεις ήταν απλές ταφές σε λάκκους στο χώμα και δύο πώρινες λάρνακες.

Όλοι είχαν προσανατολισμό ανατολικά – δυτικά και περιείχαν το σκελετό ενός νεκρού συνεσταλμένου με το κεφάλι προς τα ανατολικά. Οι νεκροί συνοδεύονταν από αγγεία πόσης και μεταφοράς υγρών. Αγγεία είχαν συχνά τοποθετηθεί και έξω από τον τάφο πάνω στο κάλυμμα, ίσως χρησιμοποιηθέντα κατά την τελετή της ταφής.

Σε έναν από τους τάφους είχαν τοποθετηθεί μερικά ειδώλια. Σε επτά άλλους εκτός από αγγεία βρέθηκαν χάλκινα δαχτυλίδια, μία χάλκινη φουρκέτα, σιδερένια μαχαίρια, σιδερένιες στλεγγίδες και χάλκινα αγγεία. Η παρουσία των στλεγγίδων σε μερικούς από τους τάφους προσδιορίζουν το φύλλο και την απασχόληση του νεκρού, δηλαδή πρόκειται για νέους άνδρες αθλητές. Σε έναν από τους νεκρούς είχε δοθεί εκτός των άλλων και ένα ασημένιο νόμισμα για πληρωμή του Χάροντα.

Σε απόσταση από το νεκροταφείο αποκαλύφθηκαν επίσης λείψανα οικοδομημάτων της ρωμαϊκής εποχής που ανήκουν ίσως σε αγροτική βίλα.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Κωδωνόσχημος ερυθρόμορφος κρατήρας. Στη μία όψη παράσταση Σατύρoυ που καταδιώκει Νύμφη Δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ.

Στην άλλη όψη κεφαλή γυναικός κατά κρόταφο (Περσεφόνη;).

Μελαμβαφής πελίκη. Τέλη 5ου αι. π.Χ.

Μελαμβαφείς κοτύλες. Τέλη 5ου – αρχές 4ου αι. π.Χ.

Ελλιπές μελαμβαφές κανθαρόσχημο κύπελλο 4ος αι. π.Χ.

Μελαμβαφείς ελλιπείς κoτύλες. Δεύτερο μισό 4ου αι. π.Χ.

Μελαμβαφή φιαλίδια (αλατιέρες,) 5ος – 4ος αι. π.Χ.

Χάλκινη φιάλη με λαβές. 5ος αι. π.Χ.

Στην άλλη όψη ντυμένη ανδρική μορφή.

Ελλιπής κωδωνόσχημoς κρατήρας με διακόσμηση και στις δύο όψεις πλοχμού κίσσου. Δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ.

Μελαμβαφείς βοιωτικοί κάνθαροι με χαμηλό πόδι. Δεύτερo μισό 5ου αι. π.Χ.

Μελαμβαφές κύπελλο και πεπιεσμένο ληκύθιο με ανάγλυφες ραβδώσεις. Τέλη 5ου αι. π.Χ.

Ελλιπής μελαμβαφής σκύφος. 5ος αι. π.Χ.

Ελλιπής μελαμβαφής γαμικός λέβης. 4ος αι. π.Χ.

Ελλιπής άβαφη πρόχους. 4ος αι. π.Χ.

Χάλκινη φουρκέτα. 5ος αι. π.Χ.

Ελλιπής κωδωνόσχημος ερυθρόμορφος κρατήρας. Στη μία όψη παράσταση σκηνής γυναικωνίτου. Δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ.

Μελαμβαφής πελίκη με διακόσμηση ταινίας από επίθετο αραιωμένο πηλό. Τέλη 5ου αι. π. Χ.

Μελαμβαφείς βοιωτικός κάνθαρος με ψηλό πόδι. Δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ.

Ελλιπείς κυλικόσχημοι μελαμβαφείς σκύφοι. 5ος αι. π.Χ.

Ελλιπής μελαμβαφής σκύφος 5ος αι. π.Χ.

Ελλιπής μελαμβαφής κύλικα. 5ος αι. π.Χ.

Ελλιπείς μελαμβαφείς κυλικόσχημοι σκύφοι 5ος αι. π.Χ.

ΙΔ' Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων -Λαμία

Παλαιοχώρι - Θέση Παληόβρυση

Αποτέλεσμα των εκσκαφών του χάνδακα για την τοποθέτηση του αγωγού φυσικού αερίου υπήρξε η αποκάλυψη ενός αγνώστου νεκροταφείου των γεωμετρικών χρόνων.

Ανασκάφηκαν πέντε ταφικοί πίθοι που περιείχαν από έναν σκελετό νεκρού θαμμένο σε έντονα συνεσταλμένη στάση με την κεφαλή προς τα ανατολικά. Οι νεκροί είχαν ταφεί ντυμένοι και στολισμένοι όπως μαρτυρούν τα χάλκινα εξαρτήματα ενδυμασίας (περόνες, πόρπες) και τα χάλκινα κοσμήματα (βραχιόλια, δακτυλίδια, σφηκωτήρες, περιδέραια κ.α.) που βρέθηκαν μέσα στους πίθους.

Πήλινα αγγεία πόσης (κύπελλα) και μεταφοράς υγρών (αμφορείς, οινοχόες) εξ άλλου συνόδευαν συχνά τους νεκρούς.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Ελλιπής αμφορίσκος με διακόσμηση μετώπης με μαίανδρο 9ος αι. π.Χ.

Χάλκινο περίαπτo. 8ος αι. π Χ.

Χάλκινοι σφηκωτήρες. 9ος αι. π.Χ.

Χάλκινο βραχιόλι. 8ος αι. π Χ.

Χάλκινο περίαπτο (σφραγίδα;). Πτηνό πάνω σε τροχό 8ος αι. π Χ.

Χάλκινος τροχός. 8ος αι. π Χ.

Χάλκινα δακτυλίδια. 9ος αι. π.Χ.

Ζεύγος χάλκινων περονών. 8ος αι. π.Χ.

Χάλκινο περίαπτo. 8ος αι. π Χ.

Χάλκινες χάνδρες. 9ος αι. π.Χ.

Χάλκινη τοξωτή πόρπη. 9ος αι. π.Χ.

ΙΔ' Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων -Λαμία

Λαμία - Θέση Ταράτσα, Αγ. Παρασκευή

Άγνωστο αρχαίο νεκροταφείο εντοπίσθηκε στη θέση Ταράτσα, Αγ. Παρασκευή, του οποίου ερευνήθηκαν συνολικά 112 τάφοι. Το ενδιαφέρον αυτού του νεκροταφείου έγκειται όχι μόνον στο γεγονός ότι σηματοδοτεί μία νέα αρχαιολογική θέση, αλλά και στη διαχρονικότητα χρήσης του χώρου δεδομένου ότι οι τάφοι κλιμακώνονται χρονολογικά από την ύστερη γεωμετρική εποχή (9ος αι. π.Χ.) μέχρι τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους.

Τυπολογικά οι παλαιότεροι-πρωτογεωμετρικοί- ανήκουν στην κατηγορία των κιβωτιόσχημων, με τις πλευρές τους και το κάλυμμά τους από μονόλιθες αδροκομμένες πλάκες. Μέσα σε αυτούς είχαν ταφείανά ένας νεκρός συνεσταλμένος. Μερικοί από αυτούς καλύπτονταν από τυμβοειδές έξαρμα και λίθινο μανδύα. Οι νεκροί στον τάφο συνοδεύονταν κυρίως από αγγεία πόσης και υγρών. Αγγεία είχαν σε μερικές περιπτώσεις τοποθετηθεί και έξω από τον τάφο.

Από τους νεότερους τάφους οι είκοσι ήταν κεραμοσκεπείς και οι υπόλοιποι ήταν λάκκοι ακανόνιστοι με επενδυμένες τις μακρές πλευρές τους από μικρές πλακαρές πέτρες. Περιείχαν όλοι από ένα νεκρό τοποθετημένο ύπτιο εκτάδην και ήταν στην πλειονότητά τους ακτέριστοι.

Περί τα 100μ νοτιότερα του νεκροταφείου μέσα στο χάνδακα βρέθηκαν λείψανα οικοδομημάτων της μυκηναϊκής εποχής, ενώ προς τα βόρεια του νεκροταφείου αποκαλύφθηκε κυκλική λιθόστρωτη κατασκευή άγνωστης ακόμη χρήσης.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Μόνωτο κύπελλο. 12ος αι. π.Χ.

Πρωτογεωμετρικός ευρόστομος μελαμβαφής αμφορέας. 9ος – 8ος αι. π Χ.

Χειροποίητη πρωτογεωμετρική λήκυθος. 9ος αι. π.Χ.

Μελαμβαφής τριφυλλόστομη οινοχόη. 9ος αι. π.Χ.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Δίλοφος

Τον Σεπτέμβριο του 1993, στην περιοχή της Κοινότητας Διλόφου, νότια της Λάρισας, μία μεγάλη έκπληξη μας περίμενε σε βάθος 1,50 μ. από την επιφάνεια του εδάφους, όπου κάτω από το στρώμα αλλουβιακών επιχώσεων από το παρακείμενο ρεύμα, εντοπίστηκαν λείψανα κατοίκησης μυκηναϊκών χρόνων.

Στην κτηματική περιφέρεια του Δίλοφου μας ήταν ήδη γνωστές από παλιά, μια μαγούλα νεολιθικής περιόδου και η θέση των κλασικών χρόνων επάνω στο ύψωμα “Λιβαδάκι”.

Ο μυκηναϊκός οικισμός απλώνεται στην πεδινή έκταση μεταξύ του παραπάνω υψώματος στα δυτικά και σε μια σειρά χαμηλότερων εξάρσεων στα ανατολικά του.

Η σωστική ανασκαφή που διενεργήθηκε περιορίστηκε στο πλάτος της τάφρου. Μ’ αυτήν ήλθαν στο φως οικιστικά λείψανα και κεραμική (αβαφής χονδροειδής, μονόχρωμη και γραπτή), βάσει της οποίας ο χώρος κατοικήθηκε από την υστεροελλαδική ΙΙΙ περίοδο, μέχρι και τα πρωτογεωμετρικά χρόνια.

Ο εντοπισμός του μυκηναϊκού αυτού οικισμού εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για τη συγκεκριμένη περίοδο, της οποίας τα λείψανα από το εσωτερικό της Θεσσαλίας είναι μέχρι σήμερα λιγοστά.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Οπισθότμητη πρόχους από τον οικισμό Διλόφου.

Κεραμεική από τον μυκηναϊκό οικισμό Διλόφου.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Κοιλάδα Τεμπών

Βορειοανατολικά του χωριού Ιτέα, στην κοιλάδα των Τεμπών, βρέθηκε και ανασκάφθηκε ένας κιβωτιόσχημος τάφος.

Ο τάφος είχε κατεύθυνση από βορρά προς νότο και διαστάσεις 2,81μ.x 1,55μ.

Τα τοιχώματά του ήταν κτισμένα με ντόπιες γκριζοπράσινες σχιστολιθικές πέτρες, ενώ από το ίδιο υλικό ήταν και οι καλυπτήριες πλάκες του.

Στη νότια πλευρά του σχηματίζονταν ένα είδος “εισόδου” με την προέκταση των δύο μακρών πλευρών του κατά 0,50μ. περίπου. Η “είσοδος” κλεινόταν με μία όρθια τοποθετημένη σχιστολιθική πλάκα.

Στο εσωτερικό του τάφου βρέθηκαν τα οστά τριών σκελετών σε εκτεταμένη στάση. Ως κτέρισμα ο τάφος περιείχε μόνο ένα χυτροειδές αγγείο τοποθετημένο στην νοτιοανατολική του γωνία.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Χυτροειδές αγγείο που βρέθηκε σrον τάφο στην κοιλάδα των Τεμπών.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Αιγάνη

Στα όρια των νομών Λάρισας-Πιερίας και δεξιά της εθνικής οδού από Λάρισα προς Θεσσαλονίκη εκτείνεται ο αρχαιολογικός χώρος της Αιγάνης.

Πρόκειται για τα λείψανα μιας οχυρωμένης πόλης, κτισμένης στη βόρεια και δυτική πλευρά του υψώματος “Καραλή”. Η ακρόπολη της, τειχισμένη σύμφωνα με το ισόδομοορθογώνιο σύστημα δόμησης, καταλαμβάνει την κορυφή του παραπάνω υψώματος.

Στη δυτική πλευρά του υψώματος διενεργήθηκε σωστική ανασκαφή, με την οποία ήλθαν στο φως λιγοστά αρχιτεκτονικά λείψανα (τμήματα τοίχων οικιών).

Οι τοίχοι στηβάση τους ήταν κτισμένοι με αργές πέτρες και συνδετικό υλικό λάσπη και στην ανωδομή τους με πλιθιά. Η πλειονότητα της κεραμικής που συλλέχθηκε ανήκει σε αγγεία, άβαφη ή απλώς επιχρισμένα, καθημερινής χρήσεως: αμφορείς, πιθάρια, χύτρες, λεκανίδες, αρυτήρες, ψαροπινάκια.

Λιγοστή ήταν η μελαμβαφής ή ερυθροβαφής κεραμεική, καθώς και αυτή με ανάγλυφη διακόσμηση μακριών πετάλων. Από τα υπόλοιπα ευρύματα της ανασκαφής αναφέρουμε: αγνύθες (υφαντικά βάρη), σιδερένια καρφιά, τμήματα χάλκινων αντικειμένων, ένα χάλκινο νόμισμα αρκετά φθαρμένο, ενώ αξιοσημείωτος είναι ο μεγάλος αριθμός θαλάσσιων οστρέων.

Βάσει των ανασκαφικών δεδομένων, κυρίως της κεραμικής, η κατοίκηση στην περιοχή χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους.

Ποια ήταν όμως αυτή η πόλη, η κτισμένη σ’ ένα τόσο στρατηγικό σημείο, όπως το ύψωμα “Καραλή”, από το οποίο έχει κανείς τη δυνατότητα οπτικής επαφής μέχρι πέρα από τον Πλαταμώνα προς βορρά και μέχρι την κοιλάδα των Τεμπών προς νότο, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται και τόσο κοντά στη θάλασσα;

Μήπως πρόκειται για την μακεδονική πόλη Φίλα, την πόλη που ίδρυσε ο βασιλιάς Δημήτριος Β’ προς τιμή της μητέρας του και η θέση της ως σήμερα είναι υπόσυζήτηση; Η περαιτέρω έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο της Αιγάνης ίσως δώσει λύση στο παραπάνω ερώτημα.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Κεραμεική ελληνιστικών χρόνων από την ανασκαφή οτον αρχαιολογικό χώρο Αιγάνης.

9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Θεσσαλονίκη

Τα αρχαία νεκροταφεία αποτελούνπάντοτεπολύτιμη πηγή πληροφοριών για την καθημερινή ζωή των αρχαίων κατοίκων.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μαζί με τους νεκρούς θάβονταν και αντικείμενα καθημερινής χρήσης (αγγεία, κοσμήματα, όπλα, κ.λπ.). Ορισμένοι τάφοι -πολυτελέστατοι- έφεραν επίσης γραπτή διακόσμηση.

Στα χριστιανικά χρόνια η συνήθεια να θάβονται και αντικείμενα μαζί περιορίστηκε σε απλά πήλινα αγγεία και γυάλινα μυροδοχεία και γύρω στον 6οαι. μ.Χ. εξαφανίστηκε για μερικούς αιώνες.

Στη Θεσσαλονίκη τα αρχαία νεκροταφεία εκτείνονται ανατολικά και δυτικά των αρχαίων τειχών. Το δυτικό νεκροταφείο εντοπίζεται σήμερα σε ένα μεγάλο τμήμα του δήμου Αμπελοκήπων, ενώ το ανατολικό στην περιοχή των κοιμητηρίων της Ευαγγελιστρίας και του Πανεπιστημίου.

Οι ανασκαφικές έρευνες άρχισαν γύρω στα 1960 και συνεχίζονται. Γίνονται πάντα με αφορμή τη σύγχρονη ανοικοδόμηση και τα δημόσια έργα. Οι τάφοι και τα ευρήματα χρονολογούνται από τα ελληνιστικά χρόνια έως και τον 6ο αιώνα u.X Από τότε και μετά οι Θεσσαλονικείς έθαβαν τους νεκρούς τους μέσαστην πόλη, στις αυλές των εκκλησιών. Η μετακίνηση αυτή οφείλεται κυρίως στις σλαβικές επιδρομές. Οι χώροι των αρχαίων νεκροταφείων επαναχρησιμοποιήθηκαν στα μεταβυζαντινά χρόνια ως τόπος ταφής από Μουσουλμάνους, Εβραίους και αργότερα Χριστιανούς (βλ. σημερινά κοιμητήρια Αγίας Παρασκευής, Ευαγγελιστρίας, Αρμενικό, κλπ.).

Οι τάφοι των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού, (ανεξάρτητα εάν ήτανεθνικοί ή Χριστιανικοί) ήταν κυρίως απλά ορύγματα στο έδαφος με κάλυψη μεγάλων λίθων ή πλακών (λακκοειδείς), κτιστοί ορθογώνιοι (κιβωτιόσχημοι) ή μόνον μερικές κεραμίδες που σκέπαζαν τον νεκρό (καλυβίτες). Περιείχαν έναν νεκρό και ειδικά οι κιβωτιόσχημοι δυο ή τρεις.

Στον 4ο αιώνα μ.Χ και εξής, κυριαρχεί ο τύπος του καμαροσκεπούς θαλαμοειδούς τάφου που χρησιμοποιούνταν ο ίδιος για πολλά χρόνια και για πολλούς νεκρούς

Στα αρχαία νεκροταφεία υπήρχαν και άλλα, πλην των ταφών, κτίσματα – ναοί, μαρτύρια (δηλ. ναοί προς τιμήν και εις ανάμνησιν μαρτύρων της Χριστιανικής πίστης, που ανεγείρονταν στον τόπο του μαρτυρίου τους), δεξαμενές νερού για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, κλπ.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Θεσσαλονίκη

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Αγγεία που βρέθηκαν στο δυτικό νεκροταφείο στις οδούς Λαγκαδά και Αγ Δημητρίου, στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Χρυσά ενώτια που βρέθηκαν στο δυτικό νεκροταφείο στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ομοίωμα ναΐσκου, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Μικρός σκύφος, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Φύλλα χρυσού από νεκροταφείο στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Zεύγος χρυσών ενωτιών, που βρέθηκε στον Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης.

Παλαιοχριστιανικός ενεπίγραφος αποθηκευτικός αμφορέας που έχει γραμμένο στον ώμο του το όνομα του ιδιοκτήτη του και βρέθηκε μαζί με άλλους παρόμοιους στην οδό Αγ. Δημητρίου Θεσσαλονίκης.

Πήλινο ειδώλιο, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Φιαλίδιο, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Μικύλλο κανθαροειδές αγγείο, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Ασημένιο τετράδραχμο. Από νεκρoταφείo στον Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης.

Επιλογή από ταφικά αγγεία από τον 3ο έως τον 6ο αιώνα μ.Χ., από τα οποία ένα είναι εφυαλωμένο μεταβυζαντινό και δε γνωρίζουμε αν προέρχεται από τάφο.

Πήλινο ειδώλιο, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Μικρή υδρία, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Πήλινη λεκανίδα, που βρέθηκε στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.

Zεύγος χρυσών πορπών. Από νεκρoταφείo στον Πεντάλοφο Θεσσαλονίκης.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Νέος Παντελεήμων

Στο νομό Πιερίας βρέθηκαν τμήματα αγωγών νερού σε κοντινές μεταξύ τους περιοχές. Ο ένας αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ερευνητικών τομών στο λόφο Κουκούλα-Πλαταμώνα. Πρόκειται για πήλινο, ανοιχτό αγωγό, στην επιφάνεια του εδάφους, με κατηφορική κλίση. Είναι φτιαγμένος σε κομμάτια, των οποίων τα πλαϊνά τοιχώματα στη μία τους άκρη έχουν κλίση προς τα μέσα.

Έτσι το κάθε κομμάτι μπαίνει μέσα στο άλλο και η ροή του νερού είναι ομαλή. Ο αγωγός σκεπάζεται με τετράγωνους πλίνθους. Οι κάτοικοι της γύρω περιοχής μιλούν για μια πηγή, η οποία υπήρχε παλαιότερα σε υψηλότερο σημείο.

Τμήμα ενός δεύτερου αγωγού νερού αποκαλύφθηκε σε αγροτικό δρόμο πρόσβασης προς την ζώνη εργασίας του αγωγού και στην ίδια τη ζώνη εργασίας, στην περιοχή του σημερινού χωριού του Νέου Παντελεήμονα. Αποτελείται από πήλινους κυλινδρικούς σωλήνες με ειδικά διαμορφωμένες άκρες, έτσι ώστε ο ένας να εφαρμόζει στον άλλο. Οι ενώσεις μονώνονται με υδραυλικό κονίαμα. Πάνω από τις ενώσεις τοποθετούνται κεραμίδες για προστασία της μόνωσης

Ο αγωγός βρίσκεται γύρω στα 10εκ. κάτω από το έδαφος.

Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκου του χωριού ο αγωγός, εμφανής μέχρι πρόσφατα, ακολουθούσε τις κλίσεις των γύρω λόφων, μετέφερε νερό από τις πηγές του “Αϊ Γιάννη” ή θέση “Κεραμίδα” και την πηγή “Καρυές στο λάκκο”, στο Κάστρο του Πλαταμώνα.

Το Κάστρο βρίσκεται στις νοτιοανατολικές παρειές του Ολύμπου και αναφέρεται σε κείμενα για πρώτη φορά τον 13ο αιώνα και ήδη στη μεσοβυζαντινή περίοδο (10ος-11ος αιώνας) τα τείχη του πρέπει να περιέκλειαν τουλάχιστον έναν ναό και οικισμό. Στο εσωτερικό της ακρόπολης του Κάστρου, δεξιά από την πύλη, σώζεται μία ορθογώνια κλειστή δεξαμενή.

Έτσι σε περιόδους πολιορκίας το Κάστρο εφοδιαζόταν κανονικά με νερό από τις απέναντι πλαγιές του Ολύμπου.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Διακρίνεται καθαρά το όνομα της επιτύμβιας στήλης.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Επιτύμβια αετωματική στήλη. Βρέθηκε σε δεύτερη χρήση στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Θραύσματα ‘κορινθιακών’ αρυβάλλων. Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδoύ, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται ο Λόφος της Ηχούς.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Ελλιπείς ‘κορινθιακοί’ αρύβαλλοι, απο την περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - Θεσσαλονίκη

Κορινός - Θέση Κρανιά

Η έναρξη της ανασκαφικής δραστηριότητας με αφορμή τον αγωγό φυσικού αερίου γίνεται στο νομό Πιερίας, περιοχή με αστείρευτη φυσική γοητεία που οι Μακεδόνες διάλεξαν για τη δημιουργία των οικισμών και των ιερών τους κέντρων. Στην περιοχή της Κρανιάς Κορινού ο αγωγός διέρχεται από ελληνιστικό οικισμό.

Τα διάφορα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, χάλκινες εφηλίδες, καρφιά, πήλινα σφοντύλια, περόνες, αγνίθες, κεραμική, κ.α. συλλέγονται προσεκτικά κατά τη διάρκεια της ανασκαφής

Μία πρώτη μελέτη, κυρίως των νομισμάτων που προήρθαν από την ανασκαφή, σημαντικά σε αριθμό, αν κρίνει κανείς από το μέγεθος διάνοιξης (1,80 βάθος x1,50 πλάτος), δείχνει μεγάλη χρονολογική διάρκεια του συγκεκριμένου οικισμού.

Εδώ παρουσιάζονται τμήματα οικιών και μία εστία, έτσι όπως εμφανίστηκαν μέσα στο όρυγμα. Για τους τοίχους έχουν χρησιμοποιηθεί αργοί λίθοι με λάσπη ως συνδετικό υλικό.

Μία πιο εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα στον οικισμό μπορεί να μας δώσει αξιόλογες πληροφορίες για την εγκατάσταση, την κοινωνική δομή, το βιοτικό επίπεδο και την οικονομία των Μακεδόνων χωρικών, σε μια περίοδο μεγάλων και διαρκών πολιτικών αλλαγών.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Διακρίνεται καθαρά το όνομα της επιτύμβιας στήλης.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται η Λίμνη Κουμουνδούρου.

Επιτύμβια αετωματική στήλη. Βρέθηκε σε δεύτερη χρήση στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Θραύσματα ‘κορινθιακών’ αρυβάλλων. Βάγια Βοιωτίας.

Τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδoύ, μετά τον καθαρισμό. Στο βάθος διακρίνεται ο Λόφος της Ηχούς.

‘Κορινθιακός’ αρύβαλλος, ο οποίος βρέθηκε στο κλασικό νεκροταφείο στην περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

Ελλιπείς ‘κορινθιακοί’ αρύβαλλοι, απο την περιοχή Βάγια Βοιωτίας.

12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων - Καβάλα

Περιοχή Κλειδίου

Τον Ιούνιο του 1993 πραγματοποιήθηκε ανασκαφή νεκροταφείου στην περιοχή του Κλειδίου στον Προμαχώνα. Η γενικότερη ιστορία της θέσης αυτής είναι σημαντική και καθοριστική για το ρόλο του Βυζαντίου στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος με τη μάχη του Κλειδίου (1014) έδωσε το τελειωτικό και καθοριστικό πλέον χτύπημα εναντίον του ισχυρού τσαρικού κράτους.

Το βυζαντινό κράτος που στηριζόταν σε μακραίωνες παραδόσεις, απέδειξε για άλλη μια φορά την υπεροχή του. Ο τολμηρός τσάρος δεν μπόρεσε να νικήσει στην αναμέτρηση με την βυζαντινή πολεμική τέχνη, την στρατιωτική οργάνωση και τα τεχνικά μέσα της γηραιάς αυτοκρατορίας. Οι στρατηγοί και οι διοικητέςτου άρχισαν να τον εγκαταλείπουν. Το 1005 έπεσε το Δυρράχιο στα χέρια του βυζαντινού Αυτοκράτορα ύστερα από προδοσία.

Το τελειωτικό όμως χτύπημα δόθηκε τον Ιούλιο του 1014, ύστερα από μακροχρόνιους αγώνες, για τους οποίους γνωρίζουμε ελάχιστα. Σε μια στενή διάβαση της οροσειράς Βελάσιτζα, που είναι γνωστή ως Κλειδίον, στην περιοχή του Άνω Στρυμώνα, ο στρατός του Σαμουήλ κυκλώθηκε και κατατροπώθηκε. Ο τσάρος βέβαια κατόρθωσε να διαφύγει στην Πρίλαπο ένα μεγάλο όμως τμήμα του στρατού του βρήκε το θάνατο, ενώ ένα ακόμα μεγαλύτερο αιχμαλωτίστηκε.

Μετά από αυτό το κράτος του Σαμουήλ κατόρθωσε να επιζήσει μερικά ακόμα χρόνια. Ο Βασίλειος εισήλθε θριαμβευτικά στην Αχρίδα. Είχε πετύχει τον στόχο του: Ολόκληρη η βαλκανική χερσόνησος βρισκόταν και πάλι υπό το βυζαντινό σκήπτρο.